پریات۔ آزمانک: ولید گربنی

1988ءَ مکرانءِ ھند 'مند'ءِ نزیکا 'ملا چات' نامین میتگےءَ پاکستانی فوجا أناگتا یورش برتگ أت۔ و میتگءِ سرا بے حساب کتابا تیر و توپ گوارینتگ أت۔ ھمے میتگءِ شھید و تاوانبارانءِ یادا من إے آزمانک نبشتہ کتگ أت کہ 1990 دھرا ماھتاک 'بلوچی لبزانک'ءَ شنگ بیتگ۔
مروچی بلوچستانءِ ھر کنڈا ھمے وڑین جاور ظاھر أنت۔ جاھے جنداللہ، جاھے بی إل إے و جاھے بی آر إے یا فلان ڈکیئٹ و فلان بدمعاشءِ ناما بلوچ استمانءِ سرا زواکی إبیت۔ إے پریات ھمے زوراکیانءِ آماچین بے میارانءِ دلانءِ پاھار إنت۔

پاکین پروردگار! دنیاءِ تھا آیگءِ أولی دمان أت۔ أنگت وتی چم پچ نہ کتگ إتنت و چپ چاگردءِ شـَرّ گندھان سھیگ نہ إتان۔ گلزمینءِ برزین ھساربندان چم نہ کپتگ إتنت۔ نے کہ أنگت زید و کھچر، و مان إیشان چـَروکین آسکانءِ آزادین زندمانءِ حالا سرپد إتان۔ پہ سرڈگارءِ آزادی و راجءِ وتواجھیا جھد کنوکین یلانءِ حال ھم أنگت ھچ کسا منا نہ داتگ أت۔ چہ إے خبرا ھم سرپد نه إتان کہ دنیاءِ أوارین گنڈان بازین جھدکاران پہ إنسانانءِ آزادی و سربلندیا وتی جان ندر کتگ أنت۔
تنے وھدی چہ زندءِ بنگيجی گر چیلاّن نہ گيشتگ إتان کہ کسےءَ منی گوشا جار پرّینت کہ تو چہ درستان مزنتر ئے، تئی ھم درور ھچ کس نیست و محمد (ص) تئی گڈی رسول إنت۔

من رندترا چم پچ کت أنت و چاگرد ألکاپین چارگے دات؛ چون براھدار أت! گون گالان درشان کنگ بیت نہ کنت۔ وتی چم من چَھر دات و ھما ھستیانءِ نیمگا شانگ دات أنت کہ منا دنیاءَ آرتگ إتش، گندان دست إش برز أنت و منا پہ سلامتی مان دنیاءَ آرگ منتـّان چہ تو گرگا تنت و چہ تئی دربارا لوٹگا إتنت کہ منا دائما سلامت بہ دارئے۔

وھد گوزان بیت۔ من چہ براھدار و دل ساچین چاگردا سوب چست کنگا إتان۔ وتی برات، گھار، سیاد و وارث دیست أنت کہ گون زندءِ أڑ و جیڑوان گرچیل إتنت۔ دمان پہ ساعت چہ تو مدت لوٹگا إتنت۔ آوانءِ إے کارپدان منی سر ھچ پــر نہ بیگا أت؛ منی مَت کار نہ کنگا أت کہ مردم پہ وتی ڈکانءِ دپا گرگا سرجمین تک تاچان وت کنگا إتنت، بلے دست إش تئی نیمگا چست إتنت و تئی دربارا پریات و زاری کنگا إتنت۔
دلا باز لوٹ إت کہ چہ آوان جست بہ کنان، بلے إفسوز کہ منا دپ زبان نیست أت۔

زنڈین وھدےءَ پد پہ دپ زبانا رستان۔ ألبت تا إدا رسگءِ راها من بازین نبیتگین بیگا دیستگ إتنت۔ ھنچین مردم دیستگ إتنت کہ شپ و روچ بے سکامات؛ بارانءِ چیرا إتنت، بلے پہ مشکلا دست إش دپا رست۔ دگہ بازین مخلوق گون چُکّ چُلانگان شدیگین لاپا وپ أنت۔ لھتے ھنچین مردم ھم دیست أنت کہ سر ظاھرا أڈ و دراہ إتنت، بلے پہ کارا گشے زانان کارچ إش لگّ إت؛ إے میتگ پرا میتگ مال إش پنڈ ورگ أت۔
دگہ بازین دیست أنت کہ مردمانءِ میڑینگ إش وتی گاڑالین کوپگان زرتگ أت۔ یک کسانین ٹولییے گروناک أت۔ إیشی باسک گون تو ھمکوپگی کنگا إتنت۔

نون کہ منی دپا زبان لھڑ أت؛ وھد أت کہ گوستگین سالانءِ چیرین زھران درشان بہ کنان۔ إے ردا أولسرا وتی مات من مانتـّرینت۔ مات پہ سھڑینگا منا سرکچ دیگا لگّ إت۔
"منی چک! تئی خبر راست أنت کہ سر ظاھرا مردم وتی کار و جھدانءِ سببا سوبین إبنت، بلے حقیقتا پشتا یک زنڈین زراکے ھست إنت کہ ھمائیءِ رضا و منشاءِ برکتا مردم ودی إبنت، رُد أنت، دراہ یا نادراہ إبنت و یا بیران إبنت۔
روزی دیوک ھما إنت۔ آئیا ما واجہ خدا گشین"۔

منی دگہ گپّےءِ پسّوا ماتا درّائینت: چہ آئیءِ کمالان یکـّے ھمش إنت کہ کس آئیا دیست نہ کنت، ألبت آ دنیاءِ توکا ھر نیک و بدا گندیت۔ دیمترا ماتا سرکچ دات
"منی چک پہ تو منی سوج ھمش إنت کہ وتی مَتا باز زور پـِر مہ دے۔ تو ھنوّ چشین گپان سرکچ نہ ورئے۔ مزنتر کہ بیت ئے، گڈا ھوش إت شرتر کار کنت و إیشان پوہ بیئے"۔

وھد دیمترا شت۔ مزنتر بیتان۔ ترّتاب کت۔ دگہ شھر و دیھان منی سر کپت۔ گيئشتر مردم و آوانءِ کارپد دیست أنت۔ ھمک ھند و دمگا مردم یوکا تئی غلامیا إتنت۔
دلا خیال آتک کہ یک و دو ھندانءِ مردم ناسرپد بیت کن أنت، چؤ وا بیت نہ کنت کہ پھکین راج پھوال بہ بیت۔ آسر ھمے بیت کہ اُستمانءِ رما أوار بیتان۔ وھدے گون مردمان ھؤر تئی دربارا پہ سجدہءَ وتی سر ڈگارا جت، گڈا مارت کہ تئی ذکرا مزنین وشّییے مان إنت و دل خرسند إبیت۔
نون ماتءِ گپان سرپد بیتان۔ من زانت کہ تو زوراکےئے۔ مردمانءِ راھشون تئی جند إنت۔ یوکا توئے کہ مردمان چہ جیڑہ و نگیگیان رکـّین ئے؛ آوانءِ مشکلین راھان پچ کنئے۔

أے زمین و زمانءِ واھند! تو وا زانئے کہ منی عمر باز نہ أت، بلے ھمے کمّین سالان کہ منی سر ھؤش أت؛ وتی وھدا گيئشتر تئی یادا من گوازینگا إتان۔ تئی برکت أت کہ ما سارتین زمستانی شپا روکین چگردی دارانءِ آسءِ دیما بے غمیا نشتگ إتین۔ چہ بانداتءِ مشلان بے ترانگ، وتی وش گپیان گیڑا إتین۔
تئی قدرتان بہ چار! أناگتا کروھپگے بیت۔ إیشیءَ توارا مئے مُھرین بان کہ دیوالانءِ پراھی ئی گوازے بیتگ أت؛ اُستا رودین منی پتءِ دوستیءِ سببا گون گیئشین دلگوشداریا پرچتگ أت، پدا منی پیرکءِ کشتگین روگنی مچءِ ریدگین کنٹ ئی مان سرا أت و گون برنجی ڈگارءِ خاکان منی پتءِ رون مؤش کتگین گندمءِ سیپوران مینتگین گلا دونتگ أت؛ چؤ کہ چکــّی ژانگلینوکےءَ سرینت و خشکین گڑبءِ ڈولا بان بورگ، و رچگا لگت۔
چہ إیشی رند کس پہ کسا نہ بیت۔ ھچ کسا موہ نہ رست کہ دیوالانءِ مھری و اُستا رودینءِ کارزانتی و کوّاسیءِ سرا فکر بہ کنت۔ تو بہ تچ، من بہ تچان؛ ھر کس پہ وتی ساہءِ دربرگا مجبور بیت۔
ھو! دیدگان وا ساہ دوستر إنت، بلے نہ کہ پہ پھکان۔ آ شپا گشیگا منی پت و مزنترین برات بیکلءَ چک چلانگانءِ زند چہ وتیان دوست تر إتنت۔ موت سرا ساهیل أت، بلے آوان پہ ما إے دگرانءِ رکـّینگا لانک بستگ أت۔ مارا کـَپـِنجوکان گرگا و درا ألگچ کنگا إتنت۔ مارا رکــّینگا رند بیکلءَ پت پہ درکپگا ھکـّل کت۔ وتی جند ئی دیم پہ کنڈیلا شت۔
تئے قدرتءَ جاھے کہ دیستگ بنیادما نہ دیستگ۔ تئی کار و إرادوان کس چہ پیسرا نہ گندیت، نے کہ سرکچ إش وارت۔ چہ ما کےءَ إے گمان أت کہ چہ درستان گڈسرا درایگءِ جھدا بیکلءَ لمبوکین کنٹ چیر چـِن أنت۔
وھدے گون کنٹانءِ کپگا مئے کنبءِ بودناکترین مردمءِ اُفـّارگ رست أنت، گڈا چہ ما کسے پشت نہ کپت کہ وتی ھیسکارگ و ھارین أرسان داشت بہ کنت۔
من إشکتگ أت کہ جنین آدمانءِ دل نازرکتر إنت و درد سگگءِ اوپارإش کمتر إنت؛ إیشیءِ شاھدی آ شپا بیکلءِ بانورین لوگبانک زیتونءِ دل ترکین موتکان دات کہ گون میتگءِ آ دگہ بے بھتین جنین آدمان ھم گٹ أت۔ آدگہ جنین آدمانءِ کسے نہ کسے ھمے ویلءِ ھرجان شتگ أت۔ ھر نیمگا گریوگ، پریات، آہ و زاری أت۔
کسے پہ وتی چُکـّا، کسے پہ پتا، دگرے پہ براتا و زیتونءِ ڈولین بے مراد پہ وتی لوگواجھا گِرے و گـژّا إتنت۔ ھازگین ٹـپّانءِ سوزمان ھم چہ بازینانءِ اوپارا در إتنت۔ ٹپـّيانءِ چیھالان پشت گوَرءِ کوہ بندا ڈیک وارت و چھر إش کت۔
بازین کسانءِ نـُک چؤ کہ 'کلی'ءَ بُزر أت و چہ تو کمک لوٹگا إتنت۔ آ سرپد إتنت کہ أبید چہ تو دگہ کسےءَ سکـّیان دیر کنگءِ توان نیست إنت۔ ألبت پہ جوابا چہ ھر گورا سھردپین تیر و توپانءِ گوارگ تیز تر بیگا أت۔ گشئے زانان آ شپا تو مارا شموشتگ أت، یا مئے بھتا تو ھمے نبشتگ أت۔
زنڈے ساھتےءَ رند آسمانءَ آس گوارگ بند کت۔ ألبت مرتگینانءِ پشپد و زیمیانءِ موتکان لـُنجین شپ صحب کت۔ روچءِ برانزان شمّین شپءِ تاموری چمّانءِ دیدا تاچینت۔ بلے آتکگین عذابءِ کارپدانءِ تھاریا أنگت چہ وتی جاھا ٹِک نہ کتگ أت(1)۔

چہ لنبتگین بانءِ خاکءِ چيرا خونا مینتگین بیکلءِ جسد إش در کت و مسیتءِ پیشگاھا آ دگہ شھیدانءِ ردا إیر إش کت۔ وھدے کہ من وتی براتءِ جؤن دیست، من ھنچؤ مارت کہ گشیگا آ زندگ أت، و منا گشگا أت "ھمبل! برو زوت مدرسہءَ۔ ترا دیئر إبیت، وانگا پشت کپئے و آ دگہ چک چہ تو دیما درء کپ أنت"۔
بیکلءِ ھمے سکینانءِ برکت أت کہ پانزدہ سالءِ عمرا من دھمی کلاسا سر بیتگ إتان۔

بلوک جمالی چہ جرّ و داران وڑ وڑین درمان أڈ کنگا پختہ أت۔ ھمے کوّاسیءِ سبب أت کہ کرّ گورا نام إش پہ أدب گپت۔ مرچی بلـّوکا وتی کوّاسی و دستانءِ کرامات پیئش دارگی أت؛ بازین چک و نماسگانءِ ٹپّ درمان کنگی إتنت۔
أے غیبی علمءِ واھند! تئی باز منـّت کہ آ روچی تو بلـوک جمالیءِ دستان زور بکش إت و آئی درمانان تاھُد۔

شھید بیتگین کفن و دفن کنگ بیت أنت۔ ملاءَ پدا چہ تئی دربارا پہ آوان مغفرت لوٹ إت۔ چہ إیشی رند جارئی جت کہ ظھرءِ نمازا رند واعظ إبیت و مردم بیا أنت، گوش بہ دار أنت و ثواب بہ زیر أنت۔

أنگت کس سھیگ نہ أت کہ میتگءِ سرا عزابءِ کوہ پرچا لـُنبینگ بیتگ أت؛ کجا دست أت کہ جفا کشین مردمانءِ إیمنین شپ ئی پہ آوان مخشرءِ میدانءَ ڈولا کتگ أت۔ بلـّی تورین یکـّا دگرءِ دیما وتی خیالان درشان کنگا إتنت، بلے کسے کہ صحبا پہ وتی چلوپگا درء کپت و شپءِ أولی پاسا چھر کت؛ چے ڈولا دنیاءِ رپکان سرپد إبیت أت۔ پمشا آوانءِ چست إیر پہ آسرے رسگا نہ إتنت۔

نیم روچءِ درگتا مئے دمگءِ مردمانءِ ناما پہ ملکءِ پارلمنٹا گچین کتگین باسک واجہ چاشک خان سئے جیپانءِ رُمبا میتگا سر بیت۔ نیامجیءِ جیپا واجہ وت سوار أت۔ دیمےءَ آئیءِ منشی أت و پدےءَ سلاحبندین پانک إتنت۔
مھلوک مچ بیت أنت۔ ھر یکـّے وتی فریادا پیش کنگا لگّ إت۔ ھر کسءِ درد یکـّین أت و امید ھم یکّ إتنت۔ ألبت واجھا پہ آوان چیزے تھل و ترپشین دانک گون أت۔
درّائینت ئی" إے میتگا لھتے یاگی ، دز و ڈونگ رو آ گنگا بیتگ أنت۔ کار إش رھزنی و مردمانءِ پُلگ ورگ بیتگ۔ ھرجاہ کہ شتگ أنت سرکارءِ خلافا زهر إش شانتگ۔ اُستمانا سرکار و سرکاری کارندوانءِ خلافا ترّینگا بیتگ أنت۔ جانباز فوجا پہ إیشانءِ گرگا وس کار بستگ، بلے إیشان دست دیگ نام نہ زانتگ۔ پمشا أبید چہ إیشی دگہ راھے پہ سرکارا پشت نہ کپتہ بیتگ"۔
چاشک خان مکـّارانءِ وڑا زبان چھر بیرہ دات و پدا وتی خبرئی إے ڈولا سرجم کت "من سرپدان! بازین بے گناہ رگزا ترّتگ أنت۔ شما زان إت کہ وھدے آس مان لدا کپیت، تر و خشک نہ زانت"۔
إے واجہ إدا گشتانک دیگا أت، آنگو کھدا جیّندءَ کہ دوشیین کـَھرا میدءِ ٹالے ھم نہ باھینتگ إتی، یک دست دپی کتاچے پہ واجہءِ سبارگا دراج داتگ أت۔ چاشک خان وتی چارین دانک گشت أنت، کھداءِ مھمانجاھا شت، سبارگ ئی وارت و رخصت بیت۔ ما ھم چہ تئی داتگین نیامتان وتی جوازتا چت وارت و مسیتا پہ ملاءِ واعظءِ گوشدارگا شتین۔
واجھین مولوییا أچ تئی پاکین کتابءَ لھتے آیت تلاوت کت و پدا آوانءِ مانا پہ ما بیان کت أنت۔ آئی گشت " خداھما مردمانءِ سرا عذاب کاریت کہ چہ آئيءِ راھا در بہ بنت؛ آ ھچبر ظالم و منکـران نہ بکشیت۔ إے میتگ کہ مرچی پروردگارءِ قھرانءِ آماچ بیتگ، ألـمّا إدا کسے چہ خداءِ راھا در بیتگ۔ ھمائیءِ آسا شما کلّ ستکگ إت۔۔۔"
من زانت کہ إے بزگ و پھک دلین مردمانءِ میاربار من بیتگان۔ منی کسانیءِ کفرانءِ آسا تو إے اُستمان سوتکگ۔

"أے بکشوکین مھربان! منا تا ھفت پشتا توبہء نسوات إنت۔ من دگہ برا چشین کفر نہ جنان و چہ تو منکر نہ بان۔ منی پیسری گناھان منا پھل کن۔ من چہ تو دوزخ آسءِ أمانا لوٹان۔ بے شک تو بکشؤکے ئے۔

تئی گناھکارین بندہ
ھمبل۔

(1) چہ وتی جاھا ٹک نہ کتگ ات= گامے چہ جاھا نہ سُرتگ ات.

Rights reserved by www.balochinews.com